مرگی که از آن استقبال شد

15 مه 2021 | 6 دقیقه

مختار وفایی، خبرنگار و فعال اجتماعی که باری پس از مصاحبه با ملا نیازی، از سوی او تهدید شده بود، پس از مردن او، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: «می‌خواستم او را قبل از مرگ ببینم و در مورد کشتار مزار شریف بپرسم. می‌خواستم از او بپرسم که قربانیانش را به چه شیوه‌هایی می‌کشت و چقدر از این کشتار لذت می‌برد. می‌خواستم در مورد فتوایی که علیه هزاره‌ها و شیعیان صادر کرده بود، بپرسم.»

ملا عبدالمنان نیازی، معاون شاخه‌ی انشعابی گروه طالبان که چندی پیش در اثر درگیری با جنگ‌جویان طالبان شاخه‌ی ملا هبت‌الله از ناحیه‌ی سر زخمی شده بود، دیروز (شنبه، ۲۵ ثور) جان باخت. پس از نشر خبر مرگ ملا نیازی، شهروندان افغانستان واکنش‌های جالب و در همین حال جدی‌ای را از خود بیرون دادند.

مختار وفایی، خبرنگار و فعال اجتماعی که باری پس از مصاحبه با ملا نیازی، از سوی او تهدید شده بود، پس از مردن او، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: «می‌خواستم او را قبل از مرگ ببینم و در مورد کشتار مزار شریف بپرسم. می‌خواستم از او بپرسم که قربانیانش را به چه شیوه‌هایی می‌کشت و چقدر از این کشتار لذت می‌برد. می‌خواستم در مورد فتوایی که علیه هزاره‌ها و شیعیان صادر کرده بود، بپرسم.»

ملا عبدالمنان نیازی، معاون شاخه‌ی انشعابی گروه طالبان به رهبری ملا محمدرسول بود. این شاخه‌ی گروه طالبان، پس از مرگ ملا محمدعمر، رهبر پیشین گروه طالبان، از شاخه‌ی اصلی آن -به رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده- جدا شد. پس از قوت‌گرفتن دوباره‌ی گروه طالبان در خاک افغانستان، جنگ‌هایی میان هر دو شاخه به دلیل اختلاف‌هایی که در سیاست‌های ملا هبت‌الله و ملا رسول بود، اتفاق افتاد. در این جنگ‌ها، ملا عبدالمنان نیازی، نقش زیادی داشت.

در زمان حاکمیت «امارت اسلامی» ملا عبدالمنان نیازی، به حیث والی ولایت بلخ کار کرده است. شهروندان افغانستان در زمان حاکمیت ملا نیازی در بلخ، شاهد دستور کشتارهای دسته‌جمعی شهروندان هزاره بود. در سال گذشته‌، ویدیویی از ملا نیازی در فضای مجازی نشر شد که در آن، او به کشتار هزاره‌ها در حوزه‌ی شمال اعتراف می‌کند.

در آن ویدیو، ملا نیازی که افراد مسلحی در اطرافش حلقه زده اند، هزاره‌ها را تهدید به مرگ کرده و می‌گوید که خانه‌های هزاره‌ها را به آتش می‌کشد: «مه به مردم هزاره اعلام می‌کنم که شما به او مثابه نیستید که به خاطر دشمنی ایران، در داخل افغانستان جا پیدا کنید. خانه‌خانه‌ی تان را به آتش می‌کشیم، روزانه صدهاصدها نفرتان را می‌کشم و دوستا خبر داره. طرز و طریقه‌ی کشتن ما را این‌ها به خواب ندیده بودند. هر شب که این‌ها داخل می‌شوند، پنجاه و شصت نفر این‌ها را می‌کشیم. به شکلی می‌کشیم که هیچ کس نمی‌فهمند.»

احمد رشید، یکی از خبرنگاران پاکستانی، در کتابی نوشته است که در جریان قتل عام هزاره‌ها در مزار شریف، منان نیازی از طریق بلندگوی مسجد مرکزی مزار شریف، جملات [فتوای] پایین را اعلام می‌کرد: «هزاره‌ها مسلمان نیست و ما باید آن‌ها را بکشیم. یا مسلمان شوید، یا افغانستان را ترک کنید! هر جا که شما بروید، شما را دست‌گیر می‌کنیم. اگر به زمین بروید/پنهان شوید، از موهای شما کش می‌کنیم و اگر به آسمان بروید از پاهای‌تان. شیعه‌های مزار! شما سه انتخاب دارید؛ سنی شوید؛ ایران بروید؛ یا بمیرید!»

مهدی سروش، یکی از کاربران فضای مجازی با نشر نوشته‌ی آقای رشید در برگه‌ی فیسبوکش، نوشته است که نظر به آمار سازمان ملل، در جریان قتل عام ۱۹۹۸، بین ۵ تا ۶ هزار افراد ملکی متشکل از هزاره [بخش اعظم]، تاجیک و اوزبیک، تحت فرماندهی منان نیازی، قتل عام شدند.

تسلیت به حکومت افغانستان

ملا نیازی، سه‌شنبه‌شب (۲۱ ثور)، پس از درگیری با شماری از افراد گروه طالبان در مرز میان ‏ولسوالی گذره و ادرسکن ولایت هرات که سه گلوله به سرش اصابت کرده بود، به شفاخانه‌ی حوزه‌ای ولایت هرات برای درمان آورده شد. گفته می‌شود، پیش از مرگش، به علت وخیم بودن وضعیت صحی‌اش به کابل منتقل شد. گسترش این خبر در فضای مجازی، ادعای این ‌که ملانیازی از سوی امنیت ملی حمایت می‌شد را، تقویت کرد.

علی‌رضا احمدی، یکی از کنش‌گران اجتماعی، در برگه‌ی تویترش با اشاره به حمایت حکومت افغانستان از شاخه‌ی ملا رسول، نوشته است: «با وجود تلاش‌های گسترده‌ی حکومت و امنیت ملی افغانستان برای درمان ملا‌منان نیازی، معاون شاخه‌ی انشعابی طالبان، گفته می‌شود که این نور دیده‌ی اشرف غنی، به هلاکت رسیده است.» او در ادامه نوشته است: «اگرچه مردم افغانستان از این واقعه خوش‌حالند؛ اما باید این اتفاق را به حکومت و امنیت ملی افغانستان تسلیت گفت.»

شماری از کنش‌گران اجتماعی اما می‌گویند که مهم نیست که ملا نیازی از سوی حکومت حمایت می‌شد و با طالبان می‌جنگید؛ مهم این است که مردم از شر او راحت شده است. مسعود حسینی، عکاس و برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: « مهم نیست که با دولت افغانستان بود و با طالبان اصلی می‌جنگید! مهم این است که شیطان در جلدش فرو رفته بود و باعث قتل عالم هزاران نفر در مزار شریف شد! قعر جهنم جای این وحشی نادان باد!»

بنیان‌گذار نسل‌کشی در افغانستان

با توجه به واکنش‌های شهروندان افغانستان، آن‌چه ملا نیازی به یادگار گذاشته، کشتار علنی شهروندان است؛ کشتاری ‌که تنها از یک جانی مثل او بر می‌آمد. محمد هدایت، سخن‌گوی معاونت دوم ریاست‌جمهوری، با اشاره به کشتار شهروندان توسط ملا نیازی، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: «در شهر مزار شریف، تنها در یک شب، ۱۲ هزار نفر از مردم هزاره قتل عام شدند.» به باور آقای هدایت، ملا نیازی، بنیان‌گذار نسل‌کشی در افغانستان است. «عبدالمنان نیازی را می‌توان پدر نسل‌کشی طالبانی لقب داد. گفته‌ی ملا نیازی در زمان تصرف مزارشریف به دست طالبان، مشهور است: تاجیک‌ها، به تاجیکستان، اوزبیک‌ها به اوزبیکستان و هزاره‌ها به گورستان بروند.»

این مقام دولتی، در ادامه نوشته است که داستان‌های وحشت‌ناکی از آن زمان [دوره‌ی حاکمیت ملا نیازی در مزار شریف] سینه‌به‌سینه نقل شده؛ اما متأسفانه هیچ‌گاه مستندسازی نشده است. «آن‌چه بعدها در شمالی، یکاولنگ، مزار و دیگر نقاط افغانستان رخ داد و امروزه نیز از طریق حملات انتحاری صورت می‌گیرد، بخشی از آرزوهای کسانی چون عبدالمنان نیازی و هم‌فکران وی است. آخرین مورد حمله بر لیسه‌ی سیدالشهدا بود. این حادثه به معنای واقعی کلمه یک جنایت ضدبشری و از مصادیق بارز نسل‌کشی بود.»

یادآوری فتوای ملانیازی برای قتل‌ عام هزاره‌ها در مزار شریف، نکته‌ی اشتراک واکنش‌های شهروندان افغانستان است. در کنار شهروندان افغانستان، شماری از چهره‌های نظامی نیز، از مرگ ملا نیازی، ابراز خرسندی کرده ‌اند. مرادعلی مراد، ژنرال پیشین ارتش، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: «شامگاهی که این خبیث [ملا نیازی] خبر اسارت «رهبر شهید» به دست دشمن را از طریق رادیوی بی‌بی‌سی اعلام کرد، چه شامگاه سیاهی بود؛ و فتوای ننگین او در سال ۷۷ که جوی خون را جاری کرد. سرانجام خون هزاران انسان بی‌گناهی که به فتوای او قتل عام شدند، دامن‌گیرش شد.» این ژنرال سابقه‌دار ارتش، در ادامه نوشته است؛ ایمان دارد که سرنوشت همه جانی‌های مستبد و جنایت‌پیشه، «خشم الهی» و «عذاب سخت» را به دنبال دارد.

با آن ‌که شمار زیادی از شهروندان افغانستان از کشته‌شدن ملا نیازی، ابراز خرسندی کرده اند؛ اما شماری دیگر از شهروندان می‌گویند، شخص چون ملا نیازی که دستش تا بازو در خون مردم آغشته بود، باید پیش از مرگش محاکمه می‌شد. علی‌جوادی، کنش‌گر اجتماعی، در برگه‌ی فیسبوکش، نوشته است که؛ هر چند دوست داشت، همان‌گونه که قصاب‌های نازی مثل آدولف آیشمن به خاطر ارتکاب جنایات ضدبشری محاکمه شدند، او [ملانیازی] نیز ابتدا محاکمه می‌شد. «دوست داشتم تمام بازماندگان قتل‌عام مزار، او را در قفس شیشه‌ای می‌دیدند. دوست داشتم مفکوره‌ای که خون انسان‌های بی‌گناه را صرف به خاطر تعلقات قومی و مذهبی، مباح می‌شمارد، به محاکمه گرفته می‌شد.»

آقای جوادی اضافه کرده است که ذهنیتی چون ذهنیت ملا نیازی هنوز زنده بوده و از شهروندان کشور قربانی می‌گیرد. «تا زمانی که این ذهنیت در دادگاه وجدان احاد این سرزمین محاکمه و محکوم نشده، این چرخه‌ی باطل تباهی و کشتار از حرکت باز نخواهد ایستاد.»